ਜਦ ਲੇਖਕ ਦੀ ਦਲੀਲ ਫੇਹਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਲੇਖਕ ਤੇ ਪਾਠਕ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਤਾਂ ਅਟੁੱਟ ਹੁੰਦਾ ਹੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਦੇ ਫੈਨ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਕਈ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਪਾਠਕ ਜੁੜਨ ਲਗਦੇ ਹਨ। ਕਈ ਰਚਨਾਵਾਂ ਪਾਠਕਾਂ ਉਪਰ ਅਸਰ ਕਰ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਉਲਟਾ ਵੀ ਤੇ ਸਹੀ ਵੀ। ਸਲਮਨ ਰਸ਼ਦੀ ਵਾਂਗ ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਲਿਖਤ ਦਾ ਮੁੱਲ ਵੀ ਤਾਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਦਾ ਖਿਲਾਰਾ ਆਪਣੇ ਤਕ ਰੱਖਦਾ ਹੋਇਆ ਗੱਲ ਏਥੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦਾਂ ਹਾਂ ਕਿ ਮੇਰੇ ਲਿਖੇ ਕਾਰਨ ਵੀ ਲੋਕ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਗੁੱਸੇ ਹੋਏ ਹਨ ਭਾਵੇਂ ਛੋਟੀ ਪੱਧਰ ਤਕ ਹੀ, ਭਾਵ ਲੜਾਈ ਝਗੜੇ ਦੀ ਨੌਬਤ ਹਾਲੇ ਨਹੀਂ ਪੁੱਜੀ ਪਰ ਕਈ ਥਾਵੀਂ ਬੋਲ-ਚਾਲ ਬੰਦ ਹੋ ਹੁੰਦੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਕ ਜਗਾਹ ਸਬੰਧ ਸਦਾ ਲਈ ਟੁੱਟ ਵੀ ਗਏ ਹਨ। ਮੈਂ ਕਿਸੇ ਦੋਸਤ ਜਾਂ ਲੇਖਕ ਦੇ ਲਿਖੇ ਰੇਖਾ-ਚਿਤਰਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਿਹਾ ਆਪਣੇ ਨਾਵਲਾਂ ਤੇ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਦੱਸ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਜਿਹੜੇ ਲੋਕ ਟੁੱਟਦੇ ਨਹੀਂ ਜੁੜੇ ਵੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਮੈਨੂੰ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ
ਤੇ ਇਹ ਦਿਲਚਸਪ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ 'ਰੇਤ' ਦੇ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਰਵੀ ਤੇ ਕੰਵਲ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਬਹੁਤ ਗੱਲਾਂ ਹੋਈਆਂ। ਕਈ ਲੋਕ ਕਿਹਾ ਕਰਨ ਕਿ ਉਹ ਸਾਹਮਣੇ ਰਵੀ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਾਂ ਉਹ ਪੰਦਰਾਂ ਰਵੀਆਂ ਨੂੰ ਜਾਣਦਾ ਹੈ। ਇਵੇਂ ਹੀ ਕੰਵਲ ਬਾਰੇ ਵੀ। ਮੇਰੇ ਨਾਵਲ 'ਸਵਾਰੀ' ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਮੇਰੇ ਦੋਸਤ ਦੀ ਪਤਨੀ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਨਰਾਜ਼ ਹੋ ਗਈ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਨਾਵਲ ਦਾ ਇਕ ਸੀਨ ਉਸ ਨੂੰ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਗੁੱਸਾ ਸੀ ਕਿ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਦੱਸੀ ਸਥਿਤੀ ਮੁਤਾਬਕ ਜਿਵੇਂ ਇਸ ਦੀ ਕਿਰਦਾਰ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਆਮ ਔਰਤ ਇਵੇਂ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੀ ਪਰ ਨਾਲ ਹੀ ਇਕ ਹੋਰ ਦੋਸਤ ਔਰਤ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਸਵਾਲ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ ਤੈਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਪਤਾ ਏ ਕਿ ਇਸ ਸਮੇਂ ਔਰਤ ਇਵੇਂ ਰੀਐਕਟ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਨਾਵਲ 'ਸਾਊਥਾਲ' ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਮੇਰੇ ਦੋਸਤਾਂ ਦਾ ਇਕ ਗਰੁੱਪ ਹੀ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਨਰਾਜ਼ ਹੋ ਗਿਆ ਕਿ ਮੈਂ ਦਲੀਲ ਦਿਤੀ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਹਿਰ ਸਾਊਥਾਲ ਵਿਚ ਹਾਲਾਤ ਬਿਲਕੁਲ ਬਦਲ ਗਏ ਹਨ। ਸਮਾਸਿਆਵਾਂ ਨਵੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਹੱਲ ਵੀ ਨਵੇਂ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ਪਰ ਮੇਰੇ ਇਹ ਦੋਸਤ ਹਾਲੇ ਚਾਲੀ ਸਾਲ ਪਿੱਛੇ ਬੈਠੇ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਸਹਿਮਤ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਅਜਿਹੇ ਪਾਠਕ ਮਿਲਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਹੁਣੇ ਹੀ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਇਤਹਾਸ ਦੇ ਕੁਝ ਸਫੇ ਲਿਖੇ ਹਨ ਤੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਲੋਕ ਹੀ ਮੇਰੇ ਖਿਲਾਫ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਮੈਨੂੰ ਕਹਿ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹ ਇਤਹਾਸ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਧੜੇਬੰਦੀ ਬਣਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਮੇਰੇ ਵਾਂਗ ਇਵੇਂ ਪਾਠਕਾਂ ਤੋਂ ਰੰਗ-ਬਰੰਗੇ ਹੁੰਘਾਰੇ ਸਾਰੇ ਹੀ ਲੇਖਕਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋਣਗੇ। ਮੈਨੂੰ ਇਕ ਘਾਟ ਰੜਕਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਮੇਰੇ ਘਰ ਵਿਚ ਜਾਂ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰੀਆਂ ਵਿਚ ਮੇਰੇ ਪਾਠਕ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹਨ। ਮੇਰੀ ਮਾਂ ਮੇਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਪੜਿਆ ਕਰਦੀ ਸੀ, ਪਸੰਦ ਵੀ ਕਰਦੀ ਤੇ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਗੱਲਾਂ ਵੀ ਪਰ ਮੇਰੇ ਪਹਿਲੇ ਨਾਵਲ ਛਪਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਉਹ ਤੁਰ ਗਈ ਸੋ ਮੇਰੇ ਨਾਵਲ ਨਹੀਂ ਪੜ੍ਹ ਸਕੀ। ਰਿਸ਼ਤੇ ਵਿਚ ਲਗਦੀ ਮੇਰੀ ਮਾਸੀ ਹੁਣ ਮੇਰੀ ਪਾਠਕ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਮੇਰੇ ਸਾਰੇ ਨਾਵਲ ਪੜ੍ਹੇ ਹਨ। ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਉਹ ਦੂਰ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ ਪਰ ਹੁਣ ਉਸ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਨੇ ਨਾਲ ਦੀ ਰੋਡ 'ਤੇ ਘਰ ਲੈ ਲਿਆ ਹੈ ਤੇ ਆਉਣੀ ਜਾਣੀ ਬਣੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਘਰ ਆ ਕੇ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਕਿਤਾਬਾਂ ਲੈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਹੋਰ ਵੀ ਜੋ ਮਿਲ ਜਾਵੇ ਪੜ੍ਹਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਮੇਰੇ ਨਾਵਲਾਂ ਦੀ ਤਾਂ ਉਹ ਪਹਿਲੀ ਪਾਠਕ ਹੈ। 'ਰੇਤ' ਦੇ ਕੰਵਲ ਤੇ ਰਵੀ ਦੋਨਾਂ ਦਾ ਹੀ ਉਸ ਨੇ ਬਹੁਤ ਦੁੱਖ ਮਨਇਆ ਤੇ ਜਦ ਤਕ ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ ਉਹ ਦੋਵੇਂ ਵਿਅਕਤੀ ਮਿਲਾ ਨਾ ਦਿਤੇ ਜਿਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਮੈਂ ਇਹ ਪਾਤਰ ਲਏ ਸਨ
ਉਸ ਨੂੰ ਟਿਕਾਅ ਨਾ ਆਇਆ। ਇਵੇਂ ਹੀ 'ਸਵਾਰੀ' ਦਾ ਬਲਦੇਵ ਤੇ ਗੁਰੀ ਵੀ ਮਿਲਾਉਣੇ ਪਏ। 'ਸਾਊਥਾਲ' ਦੇ ਪਰਦੁਮਣ ਨੂੰ ਮਿਲ ਕੇ ਉਹ ਗਾਹਲਾਂ ਕੱਢਣ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ। ਅਜਕਲ 'ਦੇਸ ਪਰਦੇਸ' ਵਿਚ ਮੇਰਾ ਨਵਾਂ ਨਾਵਲ 'ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਬੌਰਨ ਦੇਸੀ' ਲੜੀਵਾਰ ਛਪ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਉਹ ਹਰ ਸ਼ੁਕਰਵਾਰ ਇਸ ਨੂੰ ਨਿਠ ਕੇ ਪੜ੍ਹਦੀ ਹੈ ਤੇ ਜੇ ਕੋਈ ਗੱਲ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਘਰ ਆ ਕੇ ਕਰਦੀ ਵੀ ਹੈ, ਕਈ ਵਾਰ ਫੋਨ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਘਰ ਵੀ ਬੁਲਾ ਲੈਂਦੀ ਹੈ। ਅਜਕਲ ਮਾਸੀ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਗੁੱਸੇ ਹੈ, ਘੋਰ ਗੁੱਸੇ ਹੈ। ਨਾ ਮਿਲਣ ਆਈ ਹੈ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਂਗ ਕੋਈ ਫੋਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਪਰ ਆਪਣਾ ਰੋਸਾ ਮੇਰੀ ਪਤਨੀ ਰਾਹੀਂ ਰਸਿਟਰ ਕਰਵਾ ਦਿਤਾ ਹੈ। ਰੋਸੇ ਦੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਮੇਰੇ ਇਸ ਲੜੀਵਾਰ ਛਪਦੇ ਨਾਵਲ ਦੇ ਦੋ ਹਫਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਛਪੇ ਕਾਂਢ ਵਿਚਲੀ ਕਹਾਣੀ। ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਅਨੁਸਾਰ ਇਕ ਮੁੰਡਾ ਤੇ ਕੁੜੀ ਆਪਸ ਵਿਚ ਵਿਆਹ ਕਰਾਉਣ ਲਈ ਇਕ ਦੂਜੇ ਦੀ ਇੰਟਰਵਿਊ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਕੁੜੀ ਪੁੱਛਦੀ ਹੈ ਕਿ ਤੇਰੇ ਗੁਣ ਤੇ ਔਗਣ ਕੀ ਕੀ ਹਨ। ਮੁੰਡਾ ਜਵਾਬ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਤਕੜਾ-ਜਵਾਨ ਹਾਂ, ਖੂਬਸੂਰਤ ਹਾਂ, ਚੰਗੀ ਨੌਕਰੀ ਹੈ। ਨੁਕਸ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਜ਼ਿਦੀ ਹਾਂ। ਫਿਰ ਕੁੜੀ ਆਪਣੇ ਗੁਣ ਦਸਦੀ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਕੰਜਕ ਹਾਂ ਭਾਵ ਵਰਜਨ ਹਾਂ। ਮੁੰਡ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤੇਰੀ ਤੀਹ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਹੋ ਗਈ ਜੇ ਤੂੰ ਹਾਲੇ ਵੀ ਵਰਜਨ ਹੈਂ ਤਾਂ ਇਹ ਗੁਣ ਨਹੀਂ ਨੁਕਸ ਹੈ। ਤੂੰ ਰੱਬ ਦੀ ਕਿਸੇ ਨਿਹਮਤ ਤੋਂ ਵਾਂਝੀ ਹੈਂ, ਤੇਰੇ ਵਿਚ ਤਜਰਬੇ ਦੀ ਘਾਟ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਇਕ ਨੁਕਸ ਹੈ ਜਾਂ ਫਿਰ ਤੇਰੇ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਕੋਈ ਘਾਟ ਹੈ ਕਿ ਤੈਨੂੰ ਸੈਕਸ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਪਈ ਸੋ ਮੈਂ ਤੇਰੇ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਨਹੀਂ ਕਰਾ ਸਕਦਾ। ਮਾਸੀ ਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਬਹੁਤ ਦੁੱਖ ਲਗਿਆ ਕਿ ਔਰਤ ਦੇ ਗਹਿਣੇ ਨੂੰ ਮੈਂ ਬਿਮਾਰੀ ਕਹਿ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਇਸ ਲਈ ਮਾਸੀ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਗੁੱਸੇ ਹੈ। ਮੈਨੂੰ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਲਗਦੀ ਕਿ ਮਾਂ ਵਰਗੀ ਮਾਸੀ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਸਮਝਾਵਾਂ ਕਿ ਇਹ ਮੇਰੀ ਦਲੀਲ ਨਹੀਂ, ਅਜ ਦੀ ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਿਚ ਜੰਮੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੀ ਦਲੀਲ ਹੈ। ਮੇਰੇ ਅੰਦਰਲਾ ਲੇਖਕ ਇਸ ਦਾ ਹੱਲ ਲਭਦਾ ਲਭਦਾ ਫੇਹਲ ਹੋਣ ਲਗਿਆ ਹੈ।